Mantarlar | Tunçalp Yılmaz

Mantarlar, bitki gibi görünürler ama bitki olmayan canlılardır. Çünkü mantarlar kendi besinlerini üretemezler. 4 Ana gruba ayrılırlar. Bunlar Parazit, Maya, Küf ve şapkalı mantar olarak adlandırılır. 45 alt türü vardır. En çok bilinenleri Kültür, Askılı ve Bazitli mantarlardır. Şaşırtıcı şey, Dünya’da 1,5 milyon (Evet, milyon!) farklı mantar türü olduğu düşünülüyor ama biz sadece 70 binini bulabilmişiz! En lezzetli ve pahalı türü Trüf mantarıdır. Bazı mantarlar zehirli, bazıları zehirsizdir. Ama yine de ayırt etmek zor olduğu için dışarıda mantar toplanmaması öneriliyor. Marketlerde bulduğumuz mantar türü Kültür mantarıdır. Türkiye’de tam olarak 20 bin farkı mantar türü var ama sadece 300’ü yenilebiliyor. En zehirli mantar türü Köygöçüren mantarıdır. Sadece 50 gram yiyerek vefat edebiliriz! Bu mantarı çok tehlikeli yapan bazı özellikleri vardır. İlk olarak, görünüşü yenilebilir bir mantara benziyor ve yenilebilir mantar kolonilerin tam yanında büyüyebiliyor! Bu yüzden ormandan topladığımız mantarı yemek tehlikelidir. Her bulduğumuz mantarı yememeliyiz.  Şapkalı mantarlar dışarı nemli bir gün de çıktığımızda çoğunlukla görebileceğimiz mantarlardır. Şapkalı Mantarlar ormanlarda ve bahçelerde bulunur. Sap ve şapka olmak üzere iki kısımdan oluşur. İnce, ipliksi bir yapıya sahiptir. Sapın toprakla birleştiği yerden besinleri alırlar.

 

Maya mantarları, toplu olarak gözle görülebiliyor olsa da mikroskobik canlılardır. Maya mantarları kolay çoğalan bir mantar türüdür. Mayalar, şekeri bünyelerinde sindirirler. Tıpkı diğer canlılarda olduğu gibi besini sindirip enerjiye dönüştürdükten sonra atık madde ortaya çıkar. Bunlar etil alkol ve karbondioksit gazıdır. Açığa çıkan karbondioksit gazı hamur içerisinde hapsolur ve hamurun kabarmasını sağlar. Parazit mantarları hastalık yapıcı etkisi bulunan bir saçkıran, el, ayak, tırnaklarda hastalık yapan bir hastalıktır. Pek çok yol ile bulaşmaya müsaittir. Tükürük, ilaç, cinsel yol, deri teması, yiyecek ve içecekler, solunum yolu gibi yollarda bulaşabilen hastalıklardır. Küf mantarı, özellikle havada bulunan sporları nemli ve besinli ortamda çoğalarak meydana gelen mantar türüdür. Besinlerin bozulmasına sebep olurlar. Binlerce çok küçük mantarın bir araya gelmesiyle oluşur, küf oluşumuna sebep olurlar. Çevredeki atıkları çürüterek doğaya katkıda bulunurlar. Sütü ekşitirler. Besinleri küflerken besinlere tutunurlar. Bunu hif denilen organlarıyla gerçekleştirirler. Bir kısmı hayvanlar ve insanların üzerinde parazit olarak yaşarlar.

Küf mantarları, penisilinin icadında kullanılmıştır. Hastalık yapan küf mantarları ise çok çeşitli hastalıklara yol açar. Bu hastalıklar öldürücü olabilirler.

 

Tunçalp Yılmaz

ODTÜ Geliştirme Vakfı Ankara Okulları

5-K